INHOUD LOVER 2004/2, Juni

REDACTIONEEL

Paradox van sluier en naaimachine

Het integratiediscours lijkt soms verworden tot een hoofddoekjeskwestie, schrijft Soula Notos in haar lofzang op de theatervoorstelling Gesluierde monologen. Het lijkt er inderdaad op of alle emoties over integratie, moslimfundamentalisme, oorlogen en terrorisme zich in het huidige hoofddoekjesdebat samenballen. Islamitische vrouwen worden hier de dupe van, menen Cindy van den Bremen en Mira van Kuijeren in het hoofdartikel van deze LOVER.

Onder het mom te strijden tegen fundamentalisme, voor integratie, en voor de rechten en de emancipatie van de moslimvrouw, bereiken tegenstanders van de hoofddoek uiteindelijk het tegenovergestelde, vinden Van den Bremen en Van Kuijeren. Door de hoofddoek te verbieden, beperken zij moslimvrouwen in hun keuzevrijheid en in hun ontwikkelingsmogelijkheden. De hoofddoek fungeert momenteel voor veel jonge moslimmeiden namelijk als middel om het thuisfront ervan te overtuigen dat zij prima naar school kunnen gaan, kunnen gaan werken en zich kunnen ontwikkelen, en toch een goede dochter kunnen blijven. Voor veel moslima’s is het dragen van een hoofddoek bovendien al lang geen verplichting meer, maar een bewuste keuze.

Zo werkt het recht te kiezen voor de hoofddoek emancipatie en integratie in de hand. Emanciperen blijkt een paradoxale bezigheid te zijn geworden. Baas op eigen hoofd wordt gelijk gesteld aan Baas in eigen buik en zo wordt de lang onderdrukkend geachte sluier juist een krachtig middel in een emancipatiestrijd.
Een eeuw geleden was emancipatie nog een stuk eenvoudiger. Nederlandse vrouwen streden voor de mogelijkheid beroepsfotograaf te worden en voor het recht de fiets te berijden, zoals de artikelen van Marga Altena en Steven Wachlin en van Annemarie Opmeer illustreren. Maar ook uit andere artikelen in deze
LOVER blijkt dat dit soort rechttoe rechtaan-emancipatie er tegenwoordig niet meer bij is.
De naaimachine - een apparaat dat wereldwijd zoveel vrouwen in haar macht houdt - wordt door kunstenares Marie-Jeanne Callewaert ‘beheerst’ en ingezet om feministische kunst te maken, ook al wil zij het zelf niet zo noemen. En de tegenwoordig algemeen als achterhaald beschouwde vrouwenvakscholen blijken volgens het betoog van Irma van Slooten onmisbaar voor de reïntegratie van kansarme vrouwen op de arbeidsmarkt en in de maatschappij.
Paradoxale situaties alom dus, en de boodschap lijkt duidelijk: het zijn niet meer de voor de hand liggende methodes die tot emancipatie leiden. Wij moeten openstaan voor het nieuwe, het verrassende, het onverwachte. Deze
LOVER helpt ons alvast een eindje op weg.

ARTIKELEN

INTEGRATIE
Cindy van den Bremen & Mira van Kuijeren: Baas op eigen hoofd
Pleidooi voor keuzevrijheid en emancipatie

Slecht nieuws voor de tegenstanders van de hoofddoek: ondanks alle pogingen tot stereotypering en uitsluiting komen er in Nederland steeds meer gesluierde moslima’s die volop meedraaien in de samenleving. Volgens Van den Bremen en Van Kuijeren is de hoofddoek in de huidige discussie een veel te zwaar beladen symbool geworden dat ten onrechte door velen te vuur en te zwaard wordt bestreden. Wij moeten onze blik niet laten vertroebelen door een accessoire dat enkele decennia geleden nog door filmsterren werd gedragen, en ons concentreren op de daadwerkelijke emancipatie van islamitische vrouwen, vinden zij.
Lees dit artikel online.

GESCHIEDENIS
Marga Altena & Steven Wachlin: Wat de vrouw vermag
De opkomst van vrouwelijke vakfotografen rond 1900

Vrijwel direct na de uitvinding van de fotografie in 1839 verschenen de eerste vrouwelijke fotografen in Nederland en hun aantal groeide snel. Beoefenden zij de fotografie aanvankelijk als liefhebberij, een aanzienlijk aantal vrouwen maakte van fotograferen ook hun beroep. Hun werk was bijvoorbeeld te zien op de twee grote vrouwententoonstellingen die in 1898 en in 1913 in Nederland werden gehouden. Wat is er bekend over deze fotografes en hun werk?

KUNST
Manu Bühring: Textiele teksten
De lichaamsbelevingen van Marie-Jeanne Callewaert

Kunstenares wil zij zich niet noemen en feministe ook niet. Marie-Jeanne Callewaert maakt textielboeken waarbij zij zich door wetenschap en literatuur laat inspireren. Bij het verwerken van deze inspiratiebronnen laat zij haar lichaam spreken: ‘Teksten, zinnen, woorden raken mij, en aan dat gevoel geef ik uitdrukking met lijnen, kleuren en stof. Wat je ziet, zijn de belevingen van mijn denkende lichaam.’

VROUWENBEWEGING
Annemarie Opmeer: Feministes op de fiets
Het ‘practisch feminisme’ van de eerste golf

De vraag of vrouwen de vélocipède mochten berijden, hield rond 1900 de gemoederen bezig. Vrouwen die fietsten, wierpen hun strakgeregen korset af en werden gezonder, mobieler en zelfstandiger. Niet bepaald een passend vrouwbeeld in het Victoriaanse tijdperk. Hoewel ook Nederlandse vrouwen op de fiets stapten, werd het vervoermiddel door de Nederlandse vrouwenbeweging niet naar voren geschoven als middel in de strijd. Wat betekende de fiets voor de Nederlandse feministes van de eerste golf?

QUEER
Rutger van Ree: Vrolijke chaos
Queerbeweging biedt nieuwe kijk op seksualiteit

Besnorde vrouwen met korte rokjes en grote mannen met tatoeages die eigenlijk heel schattig zijn: de sleutelwoorden van de queerbeweging zijn chaos en diversiteit. Typerend voor de beweging zijn de feestjes, waar politiek en plezier hand in hand gaan. Rutger van Ree legt uit hoe de queerbeweging een nieuwe, positieve kijk biedt op seksualiteit, en geeft en passant een ooggetuige-verslag van een roldoorbrekend queer-feest.

ONDERWIJS
Irma van Slooten: Vrouwenvakscholing
Anachronisme of waardevolle strategie?

Jarenlang waren vrouwenvakscholen een begrip. De laatste jaren worden deze opleidingen echter in hun bestaan bedreigd. Speciale scholen voor vrouwen zijn immers niet meer van deze tijd? Irma van Sloten betoogt dat vrouwenvakscholing haar waarde nog niet heeft verloren. Bovendien leidt deze scholingsmethode nog steeds tot opmerkelijke resultaten wat betreft de herintegratie van vrouwen in de samenleving en met name op de arbeidsmarkt.

AFGHANISTAN
Gitta van Buuren / Juul van Hoof: Portretten van wilskracht
Afghaanse vrouwen gefotografeerd

ITALIË
Linda van Putten: De spagaat van de Italiaanse vrouw
Zorg en werk in het land van de heilige familie

Moeder de vrouw is er nog steeds heilig, maar intussen heeft Italië een van de laagste vruchtbaarheidscijfers ter wereld. Veel Italiaanse vrouwen werken buitenshuis, maar sociale voorzieningen als crèches zijn schaars, de maatschappelijke positie van vrouwen is niet best en het vrouwbeeld dat via de Italiaanse televisie wordt uitgedragen, is ronduit schokkend. De Italiaanse vrouw beweegt zich in een dubbelzinnige wereld. Linda van Putten interviewt de directeur van de Toscaanse vrouwenorganisatie Women on Work (WOW) over volwassen moederskindjes, de babybonus van Berlusconi, basisscholen die alleen nog ’s morgens gratis zijn en halfnaakte tv-presentatrices.

WISSELCOLUMN
Jantine Oldersma: Moord

BELEID
Lisette van Gurp: Eerste hulp bij vrouwenmishandeling
Politie als bondgenoot in de strijd tegen seksueel geweld

Tijdens haar jarenlange betrokkenheid bij de strijd tegen seksueel en huiselijk geweld merkte Lisette van Gurp dat de politie vaak haar meest actieve bondgenoot was. In dit artikel schetst zij in grote lijnen de ontwikkeling van de bemoeienis van de politie in deze strijd en de invloed die dit heeft gehad op de huidige politiecultuur.

NASLAG

SIGNALEMENTEN
Overzicht van recent verschenen publicaties, relevant voor vrouwenstudies en vrouwenbeweging

RUBRIEKEN

FAVORIETEN
Moos van den Broek, Jacintha van Beveren, Neeltje Staats, Anna van der Plas en Soula Notos: Favoriete voorstelling

IN-SITE
Erna Kotkamp: Act local

DE STELLING
Els Rommes: Rollenspelen
Het is een oude academische traditie: het rijtje stellingen dat elk proefschrift siert. Intrigerend zijn vooral de ‘wilde’ stellingen, die promovendi in het geheel niet hoeven te onderbouwen. Een mooie bron van denken in z’n vrij, zo meent LOVER. Els Rommes nam in haar proefschrift de stelling op dat rollenspelen en acteren even relevant zijn voor het veranderen van genderongelijkheden als actief zijn in een actiegroep of politieke organisatie. Leren over stereotyperingen, discriminatie en onderdrukking door een paar uur voor elf of drakenheerser te spelen.

NEDERNORM
Marjan van den Berg: Strijd tegen de sekseregistratie
De Spoorwegen, de sportclub, de verzekering, het rijbewijs, de school, de videotheek, de Consumentenbond, de krant, de kabelexploitant: elk administratief systeem noteert van de personen die erin geregistreerd staan ook de sekse. Zo kan het dat de bank, de liefdadigheidsorganisatie of de woningcorporatie hun brieven consequent beginnen met ‘geachte mevrouw’ of ‘geachte heer’. Nynke Kooi, zelf geen overtuigd man of vrouw, probeert zonder seksevermelding in de systemen te komen. Met succes.

SCHATTEN UIT HET ARCHIEF
Evelien Rijsbosch: Vrouwentijdschriften: lifestyle of levensles?
Het Persmuseum besteedt aandacht aan het geïllustreerde vrouwentijdschrift, een genre waarin zowel radicalere vrouwenbladen als Katijf en Serpentina als de Libelle en de Margriet thuishoren. Centraal staat de vraag wat de missies, strategieën en maatschappelijke functies zijn van vrouwenbladen.

RECENSIES TIJDSCHRIFTEN
Nemesis; Jazeker! (Gülsen Karaer)
Gender; Rond de canon (Marinka Copier)
Hypatia; Zorgethiek en nationalisme (Marieke Borren)
Feministische Studien; Ondanks de hoofddoek? (Nelly D. Steffens)
Signs; Hyena’s in de wetenschap (Ines Orobio de Castro)

NIEUWS VAN HET IIAV
PASSWORD: WOMEN. Film over het belang van vrouweninformatie wereldwijd


Voor vragen of meer informatie kun je een e-mail sturen naar: [email protected] of bellen naar: 020 - 6650820.