Thema's: vrouwenkiesrecht

vaandels

Verenigingsverband
Anno 1882 waren vrouwen volgens de letter van de wet niet uitgesloten van het kiesrecht: zij mochten kiezen en konden gekozen worden. Maar Aletta's verzoek aan de gemeenteraad van Amsterdam om haar op de kieslijst te plaatsen, werd geweigerd. Opeens heette 'de geest der wet' belangrijker te zijn. Wel werd in de nieuwe grondwet van 1887 voor de zekerheid alleen gesproken over mannelijke ingezetenen van Nederland, waardoor de vrouwelijke volgens geest en letter van de wet geen kiesrecht bezaten.
Snel zag Aletta Jacobs de voordelen in van het strijden voor vrouwenkiesrecht in verenigingsverband. Vrouwen uit het hele land bundelden hun krachten. In 1894 werd de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht opgericht, afgekort tot VVK. In 1895 werd ze presidente van de afdeling Amsterdam, in 1903 presidente van het landelijke bestuur. Dat was een zware functie. Zij was het gezicht van het vrouwenkiesrecht en diende dus overal aanwezig te zijn. Met anderen trok ze het land door om propagandalezingen te geven, ze schreef in kranten en tijdschriften om de redelijkheid van het vrouwenkiesrecht nogmaals uit te leggen, ze organiseerde congressen en bijeenkomsten en onderhield internationale contacten. In 1922 werd de jarenlange strijd beloond. Voor het eerst gingen vrouwen naar de stembus, omdat sinds 1919 de wet dat toestond, naar de letter èn de geest.

Tegenspraak: "Het aanrecht is haar recht!"
Mannen hadden de wet gemaakt die vrouwen buitensloot, en mannen moesten diezelfde wet weer veranderen. Daar hadden zij moeite mee. Sinds de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht in 1894 was opgericht, bestond daarmee de discussie over het recht op kiezen en gekozen worden. Behoudende naturen in de politiek deden wat zij konden om de vooruitgang tegen te houden. Alle argumenten en strategieën werden weer eens van stal gehaald, inclusief doorzichtige cirkelredeneringen. Kiesrecht zou onvrouwelijk zijn en dus zou een 'echte' vrouw nooit kiesrecht willen bezitten, de man zou van nature verstandiger zijn dan de vrouw of was alzo geschapen door God en veelal was het enige tegenargument een hartelijk gelach. Tegenstanders bedachten dat 'de Nederlandse vrouw' tevreden was zonder kiesrecht. En het Algemeen Handelsblad wist zeker "dat een vrouw, die op kiesrecht aanspraak maakte, eerst moest beginnen de wet te eerbiedigen". Zou het heus? Want volgens die wet werd zij juist uitgesloten van het kiesrecht.
De antieke opvatting heerste: het recht van de vrouw bevond zich met het aanrecht in het huiselijke domein. Toch wonnen andersdenkenden. In 1922 trokken vrouwen naar de stembus en sindsdien wordt de aanrecht-opvatting alleen nog verkondigd in plaatsen waar nooit een helder licht schijnt.

Redes en publicaties
De redes en publicaties van dr. Aletta Jacobs liggen verspreid in talloze kranten en tijdschriften. Geluidsopnamen zijn er voorzover bekend niet. Wel is er een aantal bronnen bekend, die veel informatie leveren over haar werkzaam bestaan en in mindere mate haar persoonlijke leven. De belangrijkste bron is haar autobiografie Herinneringen verschenen in 1924. Haar omvangrijke tweedelige Reisbrieven uit Afrika en Azië beneevens eenige brieven uit Zweden en Noorwegen (1913), bevatten haar indrukken van de wereldreis die ze in 1911 en 1912 met Mrs Carrie Chapman Catt maakte.
Degene die meer wil weten, vindt een goed beginpunt in het Aletta Jacobs Archief dat bij het IIAV is. Dit bevat veel over de grote thema's uit het leven van Aletta Jacobs, evenals een groot aantal brieven aan haar gericht. Tegelijkertijd is het aanwezige materiaal een uitgangspunt voor verder onderzoek. Zo is inventarisnummer 408 een kopie van Aletta's artikel 'De strijd tegen facultatieve steriliteit', dat gepubliceerd werd in het Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde van 1898, deel 1, pagina's 656-663. Het is aannemelijk dat het Tijdschrift meer van haar hand gepubliceerd heeft. Iedere zoektocht naar redes of publicaties van Aletta Jacobs dient dan ook hier te beginnen; de inventaris is opvraagbaar.

Internationale connecties
Als presidente van de landelijke Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) maakte Aletta Jacobs deel uit van een mondiaal netwerk. Steeds meer landen c.q. vrouwen verenigden zich in de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht, ofwel de International Woman Suffrage Alliance. (IWSA) Zij waren verbonden door idealisme, en een aantal van hen ook door innige vriendschap. De Amerikaanse dominee Anna Shaw en haar vriendin Lucy B. Anthony gelden als een mooi voorbeeld daarvan. Zij deelden werk, idealisme en liefde door samen te werken voor de National American Women Suffrage Association (NASWA), onderdeel van de Wereldbond. Uiteraard kenden zij de doortastende VVK-presidente Jacobs van congressen, wederzijdse bezoeken en uiteraard gemeenschappelijke vriendinnen. Tot hen behoorde zeker Rosa Manus die zo'n dertig jaar lang bij de vele congressen en bijeenkomsten vaak functioneerde als de vrouw achter de schermen, alles organiserend, alles overziend, maar niet als degene die de belangrijkste toespraak hield. Ook met Aletta Jacobs onderhield zij vriendschapsbanden.
Aletta Jacobs werkte ook voor de IWSA. Met de Amerikaanse voorzitster Carrie Chapman Catt ging ze in 1906 naar Oostenrijk en Hongarije om daar het vrouwenkiesrecht te propaganderen.